Amajugo

Naamvariant: enjogyera, amayombera, amakwaita.

De amajugo is een metalen enkelrammelaar bestaande uit meerdere kleine metalen belletjes, elk met één los metalen balletje als klepel. Een enkele bel meet 2 tot 3 cm en het aantal belletjes per amajugo kan variëren van 3 tot 6. Ze zijn samengebonden aan een lint gemaakt uit plantaardige vezels of een pees. De belletjes zijn bovenaan voorzien van twee kleine gaatjes waardoor het lint getrokken wordt. Met datzelfde lint worden de belletjes ook vastgemaakt aan de enkels van de dansers.

Vroeger werden in Ankole in verschillende regio's (Bukanga, Buhweju en Mugogo…) metalen gedolven. Tegenwoordig zijn er echter nog weinig smeden actief en zij die hun beroep nog uitoefenen, gebruiken niet meer het lokale erts maar recycleren ijzer uit allerlei materialen (auto's, landbouwtuigen). De productiewijze is wel nog zoals vroeger; het ijzer wordt verhit in de ovens en daarna gehamerd in de gewenste vorm.

De amajugo, zowel door mannen als vrouwen gebruikt, worden alleen aan de enkels gedragen terwijl de eijugo, de enkele metalen bel, zowel aan enkels als aan de heup en de dij kan worden gedragen.

De amajugo waren vroeger algemeen verspreid in Ankole, maar hun gebruik neemt steeds meer af. Vroeger maakten de Kiga nog kleinere belletjes die aan de randen van de dansjurken van de meisjes en vrouwen genaaid werden (amayombera), maar ook dit gebruik is verdwenen.

De amajugo worden altijd in combinatie met andere instrumenten gebruikt, voornamelijk trommels en rammelaars. Bij de Iru, Kiga, Tagwenda, Kunta en Kooki worden ze enkel bij dansmuziek gedragen. Bij de Hima dragen mannen ze ook tijdens het uitvoeren van een lofreciet (ekyevugo). Om het gesproken woord kracht bij te zetten, stampen ze op het ritme van hun declamatie.

voor meer informatie zie: VAN THIEL, Paul, "Multi-Tribal Music of Ankole. An ethnomusicological study including a glossary of musical terms". Uitgegeven door het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in de reeks Annalen, Menselijke Wetenschappen nr.91, 1977, 234 pp.